Yangın ve Güvenlik Dergisi 158. Sayı (Nisan 2013)

YANGIN ve GÜVENL ø K SAYI 158 9 TULUMBACI Yang × n ç × kan yerdeki ki ü ilerin kurtar × lma c) imkanlar × , Binadaki ki ü ilerin say × s × , ya ü × ve hareket d) imkanlar × , ú tfaiyenin binaya ula ü ma süresi, e) Yanacak maddelerin maddi de ù eri f) vs. Ayr × ca, binan × n sosyokültürel özelli ù i yan- g × n riskine tesir eden bir faktördür. Yang × n geni ü leme h × z × kullan × lan malze- melerin tutu ü ma s × cakl × ù × dü ü tükçe artar. Çok kullan × lan ve yayg × n olarak bulunan ah ü ap, benzin, fueloil, gaz ya ù × , s × v × la ü - t × r × lm × ü bütan gaz gibi baz × maddelerin, ah ü ap esasl × malzemelerle petrol türevle- rinden elde edilen malzemelerin tutu ü ma s × cakl × klar × dü ü ük ve yanma h × zlar × büyük oldu ù undan yang × n riskleri de büyüktür. Yang × n × n k × sa sürede kontrol alt × na al × n- mas × gerekir. Yanabilecek maddelerin birim yatay düzleme tekabül eden alt × s × l de ù erleri toplam × olarak tarif edilen yang × n yükü artt × kça, genellikle yang × n × n devam etme süresi uzar. Yang × n yükü fazla olan yerlerde yang × n × n k × sa sürede kontrol alt × na al × nma- s × n × n mal kayb × n × azaltaca ù × aç × kt × r. Yang × n riskine tesir eden en önemli faktör; göz önüne al × nan herhangi bir binan × n içinde bulunan ki ü ilerin kurtar × lma duru- mudur. Bina çok yüksekse, ki ü ilerin sa ù l × k durumu iyi de ù ilse, ya ü lar × küçükse veya çok büyükse kurtarma i ü lemi zorla ü × r. Ki ü i- lerin say × s × art × kça panikle birlikte ölüm ve yaralanma ihtimali de artar. Belirtilen se- beplerden dolay × otel, pansiyon, sinema, tiyatro, gazino, dü ù ün salonu gibi yat × lan ve/veya toplan × lan yerler ile yüksek bina- lar × n yang × n riskleri daha yüksektir. Binan × n bulundu ù u yere itfaiyenin ula ü ma süresinin mal ve can kayb × na do ù rudan tesir etti ù i istatiksel olarak görülmü ü tür. Araç giremeyen sokaklarda bulunan binalara ve çok yüksek katlara itfaiyenin ula ü mas × (hortum sermek için veya mer- diven haz × rl × ù × için) gecikir. Yang × n × n kontrol alt × na al × nmas × zorla ü × r. Yang × n risk analizi yap × l × rken göz önüne al × nan di ù er bir faktör de, binan × n ve içindeki malzemelerin maddi de ù eridir. Fabrika, atölye, sat × ü yerleri ve depolar × n riskini içlerinde bulunan malzemeler art × r × r. Binalar × n ve içlerindeki e ü yalar × n tarihi de- ù erleri ve yan × c × l × k özellikleri yang × n riskini yükseltmektedir. Devlet ar ü ivleri, müzeler, kütüphaneler ve siteler de özel önemi haizdir. Genel olarak, bir yang × n riskinin boyutu, tahmin edilen büyüklük terimi ile bir ihtimal teriminin çarp × m × veya belli katsay × larla çarp × mlar × n × n toplam × ü eklindedir. ú kinci halde, her bir çarpan, tipik bir özel yan- g × n riskini ve çarp × mlar × n toplam × da tüm tipik yang × nlarla ilgili toplam yang × n riskini temsil eder ve belirli kabullerin × ü × ù × nda muhtemel kay × plar × verir. Risk analizi ile kabuller de ù i ü tikçe risk boyutlar × n × n nas × l de ù i ü ti ù inin ve buna paralel olarak ma- liyetteki de ù i ü ikliklerin sistematik olarak ara ü t × r × lmas × kastedilir. Örne ù in, bir binada yang × n alg × lay × c × s × olmamas × halinde; burada meydana gelecek bir yang × n × n ölüm, yaralanma ve maddi zarar cinsin- den muhtemel bir büyüklü ù ü-zarar miktar × vard × r. E ù er yang × n alg × lay × c × s × mevcut ise kullan × c × ; alg × lay × c × olmayan bina sahibi taraf × ndan ödenmeyen al × m ve bak × m masraflar × n × ilave olarak ödeyecek, buna kar ü × binadaki yang × nlar daha küçük boyutta -daha az ölümlü ve daha az maddi hasar- kalacakt × r. Risk analizi, ölüm- ler, yaralanmalar ve maddi zarardaki azalman × n maliyete de ù ip de ù medi ù ini ara ü t × rmas × bak × m × ndan önemlidir. Yang × n riski analizinin üç temel özelli ù i olmal × d × r: Yang × n ç × kma ihtimalinin tahmini, (1) Yang × n × n büyüklü ù ü için bir tek ölçü (2) kullan × lmas × (genellikle para ile) ve böylece riskteki azalman × n, bu azal- may × sa ù lamak için yap × lan harcama ile kar ü × la ü t × r × labilmesi, Analizde yap × lan tahminlerdeki tüm (3) ü üphelerin tam olarak belirlenme- sidir. Tehlike analizi terimi ço ù u zaman yang × n güvenli ù i mühendislerince geli ü tirilen mo- deller ve di ù er sistem kavramlar × yakla ü × m- lar × n × kullanan analizler için kullan × l × r. Risk analizi, tehlike analizlerden birçok yönüyle farkl × d × r. Örne ù in, risk analizi yaln × zca çok büyük yang × nlar × de ù il, istenmeyen tüm yang × nlar × göz önüne al × r ve hasar × n her türünü ve her derecesini boyutland × r × r; teh- like analizi ise genellikle büyük yang × nlarla ilgilenir fakat yang × n önleme stratejilerini nadiren göz önüne al × r. Risk analizi kaç odan × n veya kaç metrekarenin belirli bir s × cakl × ù a eri ü ti ù ini veya belirli bir miktar duman ve gaz içerdi ù ini belirlemekle kalmaz, muhtemel ölümler, yaralanmalar ve maddi zarar × da belirler. Yang × n riski analizi; insanlar × n ve mülkten gerçekten zarar görüp görmedi ù ini mut- laka belirtir, yani bina sakinlerinin yerleri, ha- reketleri vemülkün hasara u ù rayabilirlili ù ini göz önüne al × r ve ayn × zamanda sistemle- rin güvenirli ù ini art × ran etkenlerin tahminini belirler (sistemlerin insan hatas × veya ihmal nedeniyle kullan × lmaz hale gelmesi gibi). Tehlike analizi ise bölge güvenirlili ù ini tüm boyutlar × yla göz önüne almaz. Tehlike analizi, yang × n geli ü mesinde çe- kirdekle ilgili konulara, duman yay × lma- s × na ve bazen de zehirlili ù e de ù inir. Risk analizi, yang × ndan etkilenecek olanlar × n fikirleri, yerleri ve hususiyetlerini, parlama etkenlerini, sistemlerin ve bina hatlar × n × n güvenilirliklerini ve maliyetleri göz önüne al × r. Bunu sa ù layabilmek için, yang × n riski analizi tehlike analizinin bilimsel model- lerinin sahip oldu ù u güç ve hassasiyeti kullanamaz. Bu nedenle tehlike analizleri, risk analizlerince ele al × namayan detay- lar × n incelenebilmesi üstünlü ù üne sahiptir.