1 YANGIN -MAKALE Zayıf Bağlantılar Zayıf bağlantılar (Tablo l) Japonya'da ve Tüketici Ürün Güvenliği Komisyonu (TÜGK) tarafından yürütülen araştırmalar sayesinde temel fiziki durumların tanımlandığı alanlardan biridir[2]. Konuya ilişkin fiziki açıklamalar karmaşıktır ve TÜGK bilgileri geliştirebilecek sürdürülebilir proje yürütmemektedir. Easton Şirketi tarafından yürütülen araştırmalar [6] sayesinde kısa süre önce ilerleme kaydedilmiş olsa da kamu sektörü kurumları veya üniversiteler tarafından yapılan araştırma sayısı neredeyse yok denecek kadar azdır. Kömürleşmiş Kablo Hattındaki Kısa Devre Elektrik akımının örneğin bakır kablolar gibi sadece iletkenler üzerinden akması gereklidir. Kablolar yalıtıcılar tarafından birbirlerinden ayrılırlar çünkü birbirlerine elektrik akımını vermemeleri gereklidir. Elektrik akımını yalıtmadan kullanılan malzeme modern dünyada plastik olarak belirlenmiştir ve maalesef plastik iyi bir yalıtıcı olmaktan vazgeçip yarı iletken malzeme gibi davranmaya başlayabileceğinden, hatalı bir model oluşturmaya müsaittir. Malzeme aşırı derecede ısınırsa veya kömürleşirse bu tür bir sürecin gerçekleşmesi büyük bir olasılıktır. Kömürleşme dışarıdan gelecek aşırı termal ısınmadan veya akım akışının kendisi yüzünden gerçekleşebilecek bir durumdur. Akım akışı yüzünden kömürleşmenin olabilmesi için ıslak, kirlenmiş yalıtıcı malzemenin küçük miktarlardaki elektrik akımını yalıtıcı malzemenin yüzeyinden akmasına izin vermesi yeterlidir ve bu duruma genellikle "ıslak izleme" denilmektedir. Ark izlemenin yani kısa devre yapan kablonun bu durumu ileterek yangına yol açacağı İkinci Dünya Savaşı'ndan beri bilinen bir durumdur, ancak bu konuyla ilgili araştırma kısıtlıdır. Konutlardaki kablolama ve cihazlar ile makinelerdeki kablolamada en sık kullanılan plastik türü PVC'dir (polivinilklorit). Japonya'da yapılan araştırmalar[2, 7] orijinalinde kuru olan koşullarda tetiklenen ıslak izleme adı verilen benzersiz bir hata mekanizmasının varlığını ortaya çıkarmıştır (Şekil 2). PVC'den yapılan pek çok elektrik kablolama teçhizatında kalsiyum karbonatlı bir dolgu malzemesi kullanılmaktadır. İlk başta kuru olan, sürdürülebilir ancak 1 YANGIN ve GÜVENLiK SAYI 135 76 sadece orta kararda arttırılan sıcaklık seviyelerine (l 20°C civarında) maruz kalan PVC parçalanmaya başlar ve kalsiyum karbonat reaksiyonları yüzey üzerinde nem çeken reaksiyonların oluşmasına neden olur. Bu tür reaksiyonların devam etmesi durumunda ıslak izleme gibi bir olayın gerçekleşmesi ve her an bir yangının çıkması kaçınılmaz olacaktır. İşte bu yüzden benzersiz bir malzeme olan PVC kuru bir ortamda bulunsa bile ıslak izleme gibi yangına kaynaklık edecek durumlara yol açabilir. Japonya'da yapılan başka araştırmalar da ABD'de kullanılan voltajın 120 V, Japonya'daki tedarik edilen voltaj düzeyinin de l 00 Volt olmasına rağmen PVC kablo yalıtım malzemesinin ıslak izleme gibi durumlara kolaylıkla yol açabileceğini göstermektedir. Ancak bu hususun altı çizilerek ciddiye alınması gerekmektedir çünkü ıslak izleme olaylarını değerlendirmede kullanılan standart test süreçleri (IEC 60112[8] ve UL 746A[9]) PVC ile ilgili olarak yanlış yönlendirecek sonuçlara ulaşmakta, hatalı bir şekilde izleme hatasına yol açmadan PVC kabloların çok daha yüksek voltajlara dayanabileceği gibi ifadeler kullanmaktadır. Bu tür hataların da gerçek kabloların kurulumunu temsil etmeyen test yöntemlerinin fiziksel konfigürasyonundan kaynaklandığı bilinmektedir. Gerçek kablolar üzerinden yapılan testler PVC yalıtımlı kabloların ıslak izleme durumunda çok kötü rezistansa sahip olduğunu kanıtlamıştır.[?] IEC 601 l 2'den sorumlu olan IEC Teknik Komitesi bu sorun hakkında bilgilendirildiği halde henüz bir önlem almamıştır. Mekanik Hasarlar Mekanik hasarları n elektrikli bileşenlere sahip teçhizatlarda hatalara ve yangınlara yol açmasına şaşırmamak gerekir. Elektrik kaynakl ı hatalar hakkında daha ayrıntı lı istatistiki bilgilerin elde edilebildiği Amerika'da yapılan pek az sayıdaki araştırmada "mekanik hasarların" hem devre parçası kablolamasından hem de kablo ile fişlerden kaynaklanan yangınlarla ilgili en sık rastlanan neden olduğu belirtilmektedir.[l O] Bununla beraber bu tür istatistikler, bahsedilen yangınların nasıl gerçekleştiğinden bahsetmez. Mekanik hasar dendiğinde çok fazla sayıda ve Şekil 1 . "Düğmeli" bağlantıda oluşan kötü bağlantı yüzünden aşırı ısınan ve tutuşan plastik gövdeli elektrikli ısıtıcı (Fotoğraf: Vytenis Babrauskas). Şekil 2. Yükseltilen sıcaklık seviyelerinde kurumaya maruz kalan bir PVC fişteki ıslak izleme sürecinin başlangıç aşamaları (Fotoğraf. Kiyomi Ashizawa). ' 1 Şekil 3. Kömürleşen kablolar [3 hat 14 AWG, izin verilen akım şiddetinin %120'sini taşıyordu, çivideki boşluğun poliüretan köpük ile yalıtımı sağlanmıştı); yeniden elektrik verilince kablolar kömürleşti (Fotoğraf: Mark Goodson]. farklı olgu kast edilebilir ve bunlara imalat hataları ile kullanıcıların aşırı yüklenmesi gibi hususlar da dahildir. Birkaç sayıda örnek olay ise ayrıntı lı olarak 2özellikle Japon araştırma grupları tarafından incelenmiştir. İncelenen olaylara hasar görmüş kablo hattı üzerindeki paralel arklama, enerji kablolarının "son kat" hataları, içine sokulan zımba ile kablo iletkenlerinin zarar görmesi gibi durumlar da dahildir. Ancak kablolarda ilerleyen ,-------------~--------------------------------------~
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=